Zandeweer (of op z’n gronings Zanneweer) is een klein dorp, gelegen in noord-groningen en behoort tot de gemeente Eemsmond.

Het dorp is circa 1000 jaar geleden ontstaan op een kwelderwal van de rivier de Fivel. Zandeweer ontleent haar naam aan een zandrug in de voormalige Fivelboezem.

Zandeweer kent ongeveer 450 inwoners.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Het dorp is ontstaan op een kruispunt van twee landwegen, te weten de Hoofdstraat en de Veilingweg. De bebouwing concentreert zich nog steeds grotendeels langs die oude wegen.

 

De kerk van Zandeweer stamt oorspronkelijk uit de dertiende eeuw. De losse zadeldaktoren stamt uit de vijftiende eeuw. De kerk beschikt over een orgel uit 1731 gebouwd door Albertus Antoni Hinsz, een leerling van Arp Schnitger.

 

De korenmolen Windlust stamt uit 1818. Ook daarvóór heeft er in Zandeweer een molen gestaan. De sarrieshut die daarbij hoorde is nog aanwezig.

 

Qua openbare voorzieningen is Zandeweer grotendeels aangewezen op het naburige Uithuizen. Behalve het dorpshuis is er alleen een openbare basisschool. Deze is een aantal jaren geleden gefuseerd met de basisschool van Oldenzijl waaruit de basisschool Nijenstein is ontstaan. Deze school is uniek omdat het de enige openbare Daltonbasisschool is in zijn omgeving.

 

Onze inwoners

Zandeweer is een levendig dorp, waar het verenigingsleven volop bloeit. Voor wat betreft het sociaal-cultureel functioneren behoren tot Zandeweer eveneens te worden gerekend het 150 inwoners tellende dorp Eppenhuizen en de bekende ruim 80 inwoners tellende buurtschap Doodstil (uitgeroepen in 2005 tot “mooiste plaatsnaam in Nederland”).  De inwoners zijn trots op hun dorp.

Wanneer het aankomt om met elkaar te laten zien waar een klein dorp toch heel groot in kan zijn, blijkt dat wel bij het ontstaan van het dorpshuis in ons dorp.

Zandeweer was in het verleden een echt kwekersdorp met een eigen groenteveiling (geheten “Ons Belang”) en een redelijke middenstand.

In Zandeweer waren destijds een drietal cafés aanwezig, nl. café de Vries, café Zark en café Compaan. Deze laatste had tevens een grote zaal. In en rond deze gelegenheden speelde zich het verenigingsleven af.

Omstreeks 1975 kreeg het dorp te maken met de fusie van de Veilingvereniging Zandeweer e.o. met de Veilingvereniging Uithuizen. Als gevolg daarvan ontstond er de verplaatsing van de veilingactiviteiten naar Uithuizen, in sociaaleconomisch opzicht te maken met een niet te onderschatten achteruitgang.

In diezelfde periode maakten de besturen van verscheidene verenigingen in het dorp zich zorgen over de eveneens dreigende sluiting van het enige “cafébedrijf Compaan met zaalruimte”.

Hierdoor zou het dorp Zandeweer ook in sociaal-cultureel opzicht met een vrijwel onoverkomelijk probleem worden geconfronteerd.

Samen met het gemeentebestuur van de toenmalige gemeente Kantens, waartoe het dorp Zandeweer behoorde, is gezocht naar een oplossing in de richting van de verbouw en inrichting van het voormalige veilinggebouw tot dorpscentrum.

Dankzij de enorme inzet van de bevolking zowel in financiële zin als in de vorm van zelfwerkzaamheid en natuurlijk een aantal subsidies kon “’t Klokhoes” worden gerealiseerd.

Hoe belangrijk het initiatief van de diverse verenigingen is geweest, blijkt uit de omstandigheid dat reeds meer dan een kwart eeuw geleden ook de laatste horecaondernemer de deuren heeft gesloten. Het Klokhoes is thans de enige openbare gelegenheid waar de inwoners elkaar nog kunnen ontmoeten.

Met betrekking tot middenstand kan worden vermeld dat vooral onder druk van de grote supermarktconcerns die zich in het hoofddorp Uithuizen vestigden, ook de laatste winkel (kruidenierszaak) al meer dan twintig jaar geleden is gesloten.

Zodoende is naast de basisschool, het dorpscentrum de enige nog overgebleven openbare voorziening.

Na jaren van afname van de bevolking wat vooral kwam vanwege de drukke dwars door het dorp lopende ontsluitingsweg van Uithuizen naar de N46 (Eemshavenweg), is er sinds het begin van deze eeuw sprake van herstel. Dit komt omdat er in 2000 een rondweg om Zandeweer is gelegd ten behoeve van de bereikbaarheid van Uithuizen. Hierdoor is er nu alleen nog sprake van enig bestemmingsverkeer.

Een belangrijk aspect is voorts dat de dorpskern in 2001 geheel is gereconstrueerd. En de laatste jaren is er sprake geweest van een toenemende activiteit op het terrein van particuliere woningverbetering. En daarbij is er een wisseling geweest van de bevolking. De senioren zijn verhuisd naar Uithuizen, terwijl in Zandeweer er meer gezinshuishoudingen ontstaan die het geen probleem vinden om een paar kilometer te moeten rijden voor de dagelijkse boodschappen.

Nu spelen er door de aardbevingen in ons gebied, ook diverse sloop- en nieuwbouwplannen in Zandeweer.

Deze ontwikkelingen hebben een belangrijke impuls gegeven aan het sociaal-cultureel leven dat zich uitsluitend in “het Klokhoes” concentreert.

 

't Klokhoes

Het stenen gebouw dateert uit 1850 en is van oorsprong de openbare school geweest in Zandeweer. Sinds 1926 is de school verhuisd naar de huidige locatie aan de Onnemaweg. In 1950 heeft de veiling vereniging voor groente en fruit (Zandeweer en Omstreken later Ons Belang) de school overgenomen en is het gedeelte waar de grote zaal, aula, Jeugdsoos en de berging is gehuisvest, er bij gebouwd als houten opslagloods. Het stenen gebouw werd toen gebruikt als veilinggebouw met koelloodsen.

In 1974 heeft de veilingvereniging zich zelf opgeheven en heeft de telersvereniging het gebouw nog 5 jaar gebruikt voor opslag van hun producten (groente en fruit). Sinds 1979 is het gebouw in handen van de stichting dorpscentrum “ ‘Klokhoes” die het gebouw destijds heeft aangekocht en nu exploiteert.

In 1975 werd door een gezamenlijk initiatief van vrijwel alle belangrijke verenigingen op het sociaal-cultureel gebied in het dorp Zandeweer de stichting “Dorpscentrum Zandeweer” opgericht.

Vanuit de stichting is de naam ’t Klokhoes bedacht. Het klokhuis (op zijn gronings Klokhoes) is de kern van de appel en geeft op haar beurt kracht, energie en voeding naar de rest van de vrucht. Zo ook geldt dat voor ons gebouw met haar doel naar de rest van Zandeweer. Tevens is het een aandenken aan de voormalige functie die het gebouw had ten tijde van de groente- en fruitveiling. Binnen ons gebouw is de oude veilingklok bewaard gebleven en hangt nu in het cafégedeelte.

 

Sloop-nieuwbouw

Nadat in 2012 de zwaarste aardbeving in Huizinge zich had voorgedaan, is de NAM belast geraakt om te onderzoeken of de woningen en daarmee ook andere gebouwen veilig genoeg waren.

Dit heeft er toe geleid dat ook ons dorpshuis geïnspecteerd is geweest. De conclusie was schokkend te noemen. Nagenoeg het hele dorpshuis moest versterkt worden. Dat hield in dat er grote bouwkundige aanpassingen gedaan moest worden. De gesprekspartners van die tijd, de NAM, heeft ons geadviseerd om na te gaan denken over sloop en nieuwbouw in plaats van heel veel geld te stoppen in een oud gebouw.

Dat had als voordeel dat we ook naar verduurzaming van het dorpshuis konden kijken. Met een dorpsbijeenkomst was de stem van Zandeweer ook duidelijk: deze kans krijg je maar één keer. We hebben besloten om te gaan voor grootschalige nieuwbouw.

Het stenen gebouw is alleen qua muren en dak/zolder blijven staan en is fors bouwkundig versterkt. De aanbouw naast het stenen gebouw is volledig gesloopt en is nieuwbouw voor terug gekomen.

Na een intensieve periode van ruim zeven jaren is het dorpshuis in begin 2022 opgeleverd en hebben we weer intrek genomen in een nieuw en duurzaam gebouw.

Het gebouw bestaat uit 2 delen, te weten het stenen hoofdgebouw en het haaks hier opstaand gedeelte waar de grote zaal, aula, Jeugdsoos en de berging zich bevindt.

Het stenen gebouw bevat de volledig vernieuwde en vergrote kroeg die elke zaterdag geopend is. Ook de vernieuwde keuken die als cafetaria ingericht is, bevindt zich naast deze kroeg. Deze kroeg kan 40-50 personen herbergen.

Tussen de nieuwbouw waar de grote zaal, aula, Jeugdsoos en berging bevindt, is een nieuwe gang gebouwd die als het ware om de grote zaal heen krult. De grote zaal is geschikt voor grotere feesten en partijen waar 200 personen geen probleem geeft.